acordar

Retour 

1. v. tr. dir.

a. 'réconcilier [des personnes, une personne avec une autre]'

PeirolA 6,31: Mas empero quan si son duy aman / fort azirat e que an grans mals pres, / quan franqueza los acord' e merces / mout es pueys bon' e doussa l'acuynhdansa

BerHospJeanrJoies 24,20: En gran debat e divisio mortala / Los Ytalians eron y a gran discort; / … / Mas Jhesu Crist, lo nostre bon salvayre / … / Los ha 'ccordatz, e cascun es conten

GirRoussH 6909: Anc non finat d'annar tros c'a rei vent. / Soz Rossillun le trobe, a parlement, / O acorde Cacon au duc d'Aiglent.

GirRoussHo 2513: Un autre plah en vol lo reis cerchar, / Que vol lo duc e·l comte ben acordar

DonPrM 2859: acortz – concordes

RazoBertrBornVidasBS 82,13: E ma domna Na Tibors promes a·N Bertran, s'ella no·l podia acordar ab ma domna Maeuz, qu'ela·l recebria per cavallier e per servidor.

SHonSRH 4469: … a lur enseynat los deniers applatatz. / Ensemps a la moyller e·l marrit acordatz, / en patz los n'a trames…

MystRouergJT 6628: La causa per que ieu vos iey mandadas / Sy es per vos totas doas acordar, / Vesen que tot jorn avetz agut debat.

b. 'mettre en harmonie [des choses, une chose avec une autre]'

ArnDanE 8,9: per joi qu'ai d'els e del temps / chan, mas Amors mi assauta, / que·ls motz ab lo so acorda

AimBelP 19,7: per so non puesc motz ni sos acordar, / qu'om quan plora no pot ges be chantar.

FlamG 4234: ans coven, so sai, trobar / tal mot que puescam acordar / a so que·m dis prumierament

FlamG 609: l'us musa, l'autre caramella; / l'us mandura e l'autr' acorda / lo sauteri ab manicorda

1210Pans3 sans contexte

CoutDaxLNoirDaxA 44,95: … e aysiben que quent augune persone bolera acordar sas actes, que si demande augun iorn sufficient per haber aduocat…

CoutDaxLNoirDaxA 62,225: Note per costume que qui deffalh ad arcordar o sarrar actes en cause d'appeu no ha pergut lo pleyt…

1522Pans3 sans contexte

c. 'rendre harmonieux [un poème]'

PeirolA 22,3: Si be·m sui loing et entre gent estraigna / eu ai pensier d'amor en que·m conort, / e pens d'un vers cossi·l fass' e l'acort

d. 'arbitrer, régler, arranger [un litige, une affaire]'

GirRoussHo 2734: Per so moc grans la guerra e li estris, / No poc estre acordada pos aquel dis.

SEspCT 2,119: Si nengus a clam de son par, / Layns o devont acordar.

GuilhBarraG 4910: Lo faitz ayssi fon acordatz / qu'om resposes als messagiers / que li fos datz asseguriers, / …

MystRouergJT 6685: Venetz sa, Justicia, he vos Misericordia. / Pueys que me avetz remes lo debat / An lo ajutori de mon filh, / Ieu ho auriey tantost acordat.

1349Pans 2:34,25: … de que fon entre mi ez el gran question, e mosen Aloyn, parent nostre o acordet que lo prebost nos remes am bona carta facha per la man del sieu notari…

1392LÉtPrGH 3,4a: e quant entre la gent del pays fos alcuna discordia o rancor que non si poges amicablament acordar, monsenhor lo senescal lo deya costrenher a venir en acort

1393LÉtPrGH 4,7a: et quant entre las gentz del pays fos alquna discordia o rancor et non si pogues amicablament acordar, nostra dita dama la reyna o mossenhor lo senescal los deya costrenher a venir en acort

1397LÉtPrGH 11,50a: … que en lo prest… si deia escontar so que si deuria per la dita resta et entre ellos ho deyan acordar a so que non en calha enpachar lo thesaurier

1449/50CCollMontpezLG 194,21: … e moss. Bertran e hyo anem Aussac per acordar lo debat despueis que no volian mo Anthoni

e. 'mettre fin à, supprimer [qc de fâcheux]'

JoanRecJeanrJoies 37,36: Per qu'es venguts aquel senhor tres autz, / … / Per acordar de l'arpa los deffautz.

1397LÉtPrGH 12,52a: ho en quas que per aquestos mil florins non si puesca acordar la dita marqua … deian refferir a monsenhor lo senescal… salvada et reservada al pays action contra aquellos per losquals la dita marqua es stada ordenada contra lo pays

1397LÉtPrGH 11,19a: … si deyan pagar per acordar alcuna marcha que lo Dalfinat ha contra las gens e los habitans dels contatz de Prohensa et de Forcalquier, florins ᴠ

f. 'convenir (de), décider d'un commun accord, arrêter, fixer'

PAlvF 20,10: Qu'ie·m tenc l'us e·l pan e·l coutel / de que·m plas apanar las gens, / que d'est mestier s'an levat capairo, / ses acordier [var. acordar], que non rompa·l semdiers

FlamG 4026: e s'acordat nos o acssem, / e no·nz o destorbes paors, / e no i acsem aitans auctors / bem pogram dir donc: melz no·s fora.

1167 RouergueChartPrB 114,7: E fo aisi determinat et acordat que de tot cant avio el mas de la Roia Guiralz ni Peire guerpiro la meitat…

1179 RouergueChartPrB2 441,11: Et aizo fo aissi entre nos et elz acordat e devezit que…

1191 RouergueChartPrB 260,23: Autor Guillem de Malvas et Esteve Ricart per cui arbire fo acordat et adobat entre B. Curel e la maio…

1192 RouergueChartPrB 264,15: Et en eissa aquesta fi fo acordat que d'aqui enant li fraires del Temple reddant cad' an al prior…

1197 ToulousainChartPrB 309,18: Henaisi fo acordad.

1200 ToulousainChartPrB 328,7: Enaisi fo acordad.

1236 BordeauxTGascL 121,18: A la perfin fo aichi acordat que lo medihs n'Aiquart… et n'Agnes… arrendossan totz tems meis ·ᴠɪɪɪ· sols de cens…

1260 AuchTGascL 113,3: Aiso fo aisi acordat ·xᴠ· dies al entrad de feurer…

1268 GabarretTGascL 88,25: Aiço fo aissi acordad, ·xɪɪ· dies a l'entrad de Feurer.

ForsBéarnOG JM266: Item fo arcordat per lo comte de Foix et cort mayor de Bearn qui dixon et acordan que si negun homi…

ForsBéarnOG FOs21o: Pero a present ne pagan pluus, aixi que an arcordat enter lo senhor e·us Ossalees

ForsBéarnOG JM266: Item fo arcordat per lo comte de Foix et cort mayor de Bearn qui dixon et acordan que si negun homi…

1297 DoatArchGir 7:35,8: Aisso fo fag e acordat… per volontat e per cossentiment dels digs senhors…

1374/75CConsAlbiV2 1:214,286: … partic en Peire del Solier, am lo prior de S. Matfre, d'esta vila per anar a Brunequel per acordar am lo vescomte que, de so que la vila li devia, nos esperes ɪ an

1374/75CConsAlbiV2 1:202,48: Paguiey lhi may de so que avia acordat en P. de Solier, a Bezers…

DélAlbiCConsAlbiV2 2:243a: del qual plag moss. lo senescalc de Carcassona se era entremes et avia acordat que lo loc d'esta vila pagues…

1380/81CConsAlbiV2 1:290,22: … que portava una letra de ajornamen a sa instancia contra los senhors cossols, e fo acordat que lo dig ajornamen se cesses…

1386/87CConsAlbiV2 2:107,620: … 'n P. Clergue, cossol, que partic d'esta vila per anar a Galhac parlar am Johan Gayrart et acordar am lo dig Johan que casses lo mandamen que avia fag als senhors cossols d'Albi…

1394LÉtPrGH 5,49b: e volon que lo dich mossenhor lo senescal ambe los concelhias o major part d'els ambe lo dich Guilhelmes puescan tractar e acordar degut acordi en la forma que miels lur sera avist

1403Pans 2:114,28: Fon acordat per lo dit mossenhor lo conte de Valentines que lo pays fusse tengut de donar al dich senhor d'Entremons…

1419LÉtPrGH 22,35a: Item, an adordenat los ditz senhors que los sobre nonnatz elegitz… ambe lo senhor de Cuers, puescan tractar, compondre et acordar… los arreyragis en que son tengutz los luecz de Colmars, de Guilhelmes…

1423Pans 1:89,7: … mas ame may que per conservar la bona amistansa sie ensin quant aves acordat, mas que bayle ɪɪ florins a calendas prochanament venentz…

1429Pans 2:135,21: Item fon mes acordat… que tot lo profiech que d'aquel bestiari salhira… sera comun entre lo dich senhor et ellos…

1429Pans 2:135,27: Item es acordat que de totas las fruchs et profiechs… se partira per mitat

1434Pans 2:157,31: en aquel cas lo dich monier sia tengut de prendre lo dich arrendament per las pagas que serian acordadas

1445Pans 2:183,6: … hieu, senhor d'Aureyson me charge, de lo pagar justa la forma que hom acordet

1476Pans 2:231,7: … en pagant ladita pena del quatriple o so que entre ellos sera acordat, sia et demore quicte…

LJBarrasR 17a,11: … ay acordat lo passagy de Sant‑Martin das discres homes Loys Rogier he Lantelme Martin… per quatre cens he sinquanta trentanies de aver de pas, per lo pres de tres florins he uech gros

1531LCPauT 107,9: Et aixi fo concludit et restat lod. jorn, stant present et aperat lod. Johanet de Regle et consentient et arcordant asso dessuus.

g. [+ n., + inf.] 'se déclarer prêt à'

SEspCT 2,170: Aques afar ey acourdat: / L'an venent sia atemprat

BarlH 39,34: Lo rey era mot yratz contra Nacor, car el si cuiava que el si clames vencut enaysi con o avia acordat.

14e s.ManConsLimS 51,11: … acordantz obezir et optemperar, sotz encors de la pena sus escrita, pagadoyra a la part hobedient per l'autra no obedient

h. 'permettre'

RaimVidC 273: … Bels amicx cortes, / ara·us don aisi de bon grat / so c'avetz tostemps dezirat, / c'Amors o vol e m'o acorda

i. 'payer, verser'

1393LÉtPrGH 4,47a: … sinon que premiaramens aya pagat et acordat als ditz merchantz los ditz ɪɪ franx

j. 'payer [qn], satisfaire [qn]'

1394LÉtPrGH 5,49b: … e que la fortalessa e lo castel del Puey, pagat e acordat lo dich Guilhelmes de tota la soma a luy deguda, sia mes en mans de la cort de madama

1394LÉtPrGH 6,17b: et per acordar et pagar totas las gens sobre dichas d'armas que son agutz als gages del pays, s'enpauson a trayre et a exegir per lo dich pays la somma de setanta milia francs

1495DocMidiM 490,29: Item, committunt ᴅᴅ sindicis et clavario que acordon lo commessari que es en esta vila… et lo pagon coma sera rason

k. a. alc. (a alc. ren) 'faire consentir qn (à qc)'

JaufreB 6838: Non preges mais de romaner, / E prec vos en per amistat, / Car non m'auriatz acordat / De ·m· anz…

1399LÉtPrGH 19,46a: … afin que si puasca… acordar los a la melhor et menor somma que far si poyra et trobar maniara que sian contens

2. v. tr. indir.

a. a 'conclure un accord avec'

LJBarrasR 20a,1: … ay acordat, yeu Peyron Cavalier, al noble Noe de Barras per ʟx trentanies d'aver de pas… per pres de…

LJBarrasR 20a,7: … ay acordat, ieu Johan Cumpeyre, al noble Noe de Barras per ʟx trentanies d'aver de pas… Me ha pagat…

3. v. intr.

a. 'conclure un accord, passer un contrat'

1423LÉtPrGH 25,38b: Item, supplican a la dicha majestat remetre totas penas que per la part del fisc si poyrian demandar per causa de remession o cession facha per los merchantz de la vila de Tharascon et a totz aqueltz que aurian acordat amb ellos

1521LCPauT 85,18: … quant los juratz et depputatz anan a Assat per acordar ab los Ossales et paissar lo acort ab los de Gelos

1533 Alpes‑M.DocMidiM 527,8: Item, ay pagat per lo magister de l'escollo, quant venguet per acordar et aver las scollas…

b. 'être du même avis'

CodiD 2.25,1: A la uegada esdeuen que plaig se ferma en poder de dos omes, que ill en donunt iudizi. Adonc si ill acordant amdoi essems, ual ben lo iudizis.

c. 'consentir, donner son assentiment'

ElBarjS 8,17: Anc no·us dis, – ben acordatz / dona, – tan suy temeros, – / con e·us am e·n suy enveios

CroisAlbMa 151,4: E·l senher apostolis repaira del dictar / E·lh prelat de la Glieiza, que l'an fait acordar, / E al comte de Montfort fait la terra fermar.

4. v. pr.

a. s'a. (ab, a) 'se réconcilier (avec), faire la paix (avec)'

BertrBornG 24,9: Ab lo rei mi voill acordar / D'Aragon e tornar en paus.

BertrBornG 17,44: E no·ill estet ges be / Car se mes a merce / E s'acordet ab se, / So vos pliu per ma fe.

GirRoussH 3077: Annaz vos en, dans cons, au rei mandez / Vos li rendrez lo son, tot can avez. / Acordaz vos a lui, gent le servez

GirRoussHo 3940: Acorda te ab K., si t'aiut dieus, / Auras de dreh tas terras e totz tos fieus

HomM 99,14: … vai te premeirament acordar ab ton fraire cui mal as fait, car enans non recebria ni te ni ton don

CroisAlbMa 11,14: E cant le vescoms saub que hom ditz verament / Que·l coms a faita patz, on plus pot se repent: / Be·s volgra acordar, si pogues, ichament

CroisAlbMa 123,18: Can o viro ilh borzes, no·us cal demander / Si·n son espaventat ni ilh ni·l mainader. / Al comte de Montfort se voldran acorder

CroisAlbMa 141,19: E·ls homes de Tolosa, cum caitieus e dolens, / S'acordan ab Simo e li fan sagramens

RazoBertrBornVidasBS 92,23: E can fon mortz, acorderon se li fill d'En Bertran ab En Costanti, lor oncle, et ab sos filz, lor cosins.

RazoDalfAlvVidasBS 295,12: E tan tost com fon tornatz en Alvergne, lo Dalfins e·l coms Gis s'en aneren al rei de Franssa e si s'acorderon ab el.

RazoDalfAlvVidasBS 295,13: lo Dalfins e·l coms Gis s'en aneren al rei de Franssa e si s'acorderon ab el. E quant se foron acordat, la treva del rei de Franssa e d'en Richart si fo fenida.

b. s'a. (ab) 'arriver à un accord (avec), se mettre d'accord (avec)'

GuilhSDidS 12,39: E si fossan acordat des aban, / Abdui se pogran ab mens de bruit jauzir

GuilhBergR2 17,43: La merce Deu gent en passet, / qe per paor de mon devet / ab mon baron s'en acordet

CroisAlbMa 204,123: Francs cavalers mirables, en aiso·us acordatz: / …

GestaKarS 1427: E fo vers que acorderon se l'abat e Girbert al tolre del moli.

GestaKarS 1403: E s'acordero essems e tot so que volc la ·ɪ· volc l'autre e acordero·s aisso que ausiretz totz essems que laysseso lo monestier…

FlamG 7621: Vos est tres et aquist son trei, / et entre vos acordas vos / consi partas vostres cordos.

FlamG 728: ·ᴄᴄ· juglar, bon viulador, / s'i son acordat antre lor, / que, dui e dui, de luein esteron / pels bancs, e la danza violeron

AlbucE 6,22: Mays en las autras compleccios no es sobre vos temor… quar ja totz les metges se son acordatz sobre aquels, e no so desecordatz en le juvament am cauteri en aquelas.

LegAurT 314,3: E cum els stesso mols dias que no·s poguesso acordar, los Romas avian moltas tribulatios, per que els feyro vot a la Regina del Cel que se els s'acordavo per los sieus meritz…

CodiD 2.25,2: Cals rados deu esser, si aquel en cui poder es fermaz lo plaig, se desacordunt. / … si aquel doi non s'acordauunt, ed aquel doi non se podunt acordar antre lor de iuidi, la poestatz de la terra los deu destreiner…

v. 1170 RouergueChartPrB 120,5: Enz G. Ortolas… acordet se am B. Frotart et am Guillem de Conchas… e redemet la [c.‑à‑d. aquesta honor] de l'abat.

1176 RouergueChartPrB 149,5: et fetz covenenza eis lo priors a·n Fort Santz que d'aquestas onors s'acordes ab lui et ab la maio del Temple a bona conoguda, per cosseil d'amics comunals

1183 AlbigeoisChartPrB 204,12: E se de re de tot aizo sobrescriot desacordavam entre nos, devem nos en acordar per cosseil d'en Bertran de Paulin.

1190 MoissacChartPrB 244,25: Arnaud Escrivas s'acordet ab Ponso Fortaiz et ab Peiro Pons de la vinea e de la terra d'a la Croz…

1193 MoissacChartPrB 274,2: Guillem Bernard Escrivas s'acordet ab Ponso Fortaiz de la terra que avia pengs…

v. 1195 RouergueChartPrB 298,53: Guiraldis dis per sagrament qu'el vi et auzi que na Florenza, la sor P. la Roca, prendia tota la issida del mas della Britolia… e vi mai qu'en P. la Roca s'en acordet ab na Florenza, sa sor, ci qu'ella lo sols.

1198 RouergueChartPrB 316,13: … e se mai n'i volia metre, deu s'en acordar am Frotart

v. 1200 AuvergneChartPrB 349,1: N'Aselmes d'Olbi avia grahusas de terras am lo comte dalfi e acorderunt s'en…

ChartSGaudM 35: Et si lunhs hom de sent gaudens auia pleit pauc ni gran e accordat s'en era ab degun dels bayles de la viela…

ChartSGaudM 5: Omidici si feyt es dents los terminis de la viela aquest qui feyt l'a s'en deu acordar ab lo senhor assa merce per cosselh des prohomes…

1251 BagnèresTGascL 27,25: … mas en aqere maneire de estar o d'anar, cum totas ·ɪɪɪ· las partides s'arcordaran, los parentz del mort e nos e la beziau

1287ChartCahorsD 12,44: E prometem vos mai… que nos totz aquels costamens o dampnatges e enteresse vos redessem e vos emendessem e no·nh acordaram, ab vos, al esgart de proshomes.

ForsBéarnOG FG248g: E si per abenture la cort… no·s poden audorgar [var. acordar] a la tacxe principau deus despentz, que aquero que la mayor partide tacxara aye valor et fermesse.

LPrivManIC 33,12: … et aquestas cauzas puescan far, si tut s'en acordan o l'uns d'aquels ambe mo sen Berenguier Monegue sobredich…

CoutGontArchGir 7:88,28: … ayssi cum las partidas s'acordaran entre lor

1321ManConsLimS 188,10: … en tal maniera s'acordero, e entre els se convengro en aquesta maniera…

1349Pans 2:34,32: Aquesta question, que fon entre mi Johan Teisseire e lo prebost, sab ben Guarnier de Sazo que la fon cant si acordet am nos amont a nostra dona.

14e s.ManConsLimS 62,13: … et en absolven o comdampnan le detengut, en ·ɪ· dit o en una sentencia s'acordaran

1371Pans 2:80,16: Aquesta loguasion fon contremandada e non venc a compliment, car la panatiera es venguda que la tenie davant, l'a retenguda a soz ops, e s'es acordada ambe nos

1375 PauArtBéarnR 315,12: Berdolet de Bonefont… Johan de Foixs se son abiencutz e arcordatz enter lor sus las obres qui son a far en lo casteg de Pau, en la maniere qui·s sec…

1388Pans 1:87,16: en aysso es que lo dig Jaquet e Johan Artaut s'acordan en la forma e en la maniera que s'en sec

1397LÉtPrGH 11,19a: e lo remanent en que s'acordaran aquilhi… anbe Guilhem Vielh… si pagara per una emposicion

1420LÉtPrGH 27,37b: et diversas vegadas… las partidas si acordan

1480MBéarnR 178,8: … lodit Bernat se es combengut et arcordat am Amadine de Abadie… en tau forme et condicion que…

c. s'a. (ab) 's'entendre (avec), s'allier (avec)'

PRogN 4,36: Mos cors no·m ditz qu'ieu ab autra m'acort

BertrBornG 12,25: Li Guizan si son acordat / Entr' elhs e ves lui revelat

RaimGaucR 7,35: Si per lo mon fos bos acordamens / que Cristïas se denhesson amar / e·s volguesson contra·ls Turcx acordar, / non lur foro ja pueis trop defendens

FlamG 3374: m'acordarai ab don Justi, / e serai sos cliers mai ugan.

GuilhBarraG 2933: E li trachor fals e cruzel / foron contra luy acordat

d. s'a. (ab, a) 'être du même avis (que)'

RaimbAurP 34,20: … so dizion antan / Mas ar no·m val tan ni can / Quar tota gens no·n s'acorda

GavG 4,65: Corram lai on tug li doctor / S'acordon que·y podem venir / Ab ben far et ab mal gequir.

GuilhAug/Guilh2HarveyPPart 2:550,46: N'Augier, no·us acordaz a mi / qe paubres es qi mais aver volria?

LanfCigB 12,24: E qui me·n tenia per vil / Ni m'o contav' a folia, / Ben sai qu'ab quatr' omes de mil / D'aiso no s'acordaria

HistSainteLR 2:62,1: Et ditz sant Johan, que s'i arcorden totz los autes euvangelistes, que Jhesu Xrist dixo a dus deus sons disiples…

FlamG 4823: Amiga, vos non es ges folla, / e be m'acort d'aitant ab vos / que negus repaus non es bos / ad home si letras non sap

FlamG 561: qu'en tot lo mon non n'a ges tres / en que las autras s'acordesson / que del tot lur beutat lauzesson

BrevAmR2 3964: aichi o trobaretz el test / de Tholomieu en Almagest, / e tug s'acordon en aquo

SElzC 162,24: et en aysso tuchs li autres metges si acordero amb el, no podens ni sabens contrastar

CodiD 2.25,2: Cals rados deu esser, si aquel en cui poder es fermaz lo plaig, se desacordunt. / … si aquel doi non s'acordauunt, ed aquel doi non se podunt acordar antre lor de iuidi, la poestatz de la terra los deu destreiner…

e. s'a. ab 'se régler sur, se conformer à, suivre'

GarBrunB 514: En vostre acuillimen / faiz un esgardamen / que·us er tengut a be / si·us n'acordaz ab me.

MarcGHP 34,20: mas als pros dic e vuelh preyar / que ja us ab elhs [c.‑à‑d. los lauzengiers] no·s n'acort / si en proeza vol renhar.

PAlvF 11,44: E que·us puesc per melhor comtar / d'ome, si·l vei ben resplandir / de ren qu'el segl' ay' a formir, / mas ab Dieu no·s sap acordar

BertrBornG 18,22: Patz no·m fai conort, / Ab gerra m'acort, / Q'ieu non teing ni crei / Negun' autra lei.

RaimbVaqL 26,25: Soven mi do gaug e conort, / que vey lo mort ressuscitar. / Mais pot mortz que vius acabar, / per qu'ieu ab lo mort be m'acort.

AnonChabIned 576,17: Pos am fin' amor m'acort / Que am fort / Plasent donna gaya, / Ben dey far plasent acort.

ReglSBenPans 1:15,1: Empero acordem nos am lo propheta e demandem a nostre senhor dizent a luy…

LibScintW 61A,31: Despolliat vos, so es laissat vostres pechaz, e vistet vos noelament, so es acordat vos ab nostre segnior en la conioissensa de l'emagena de celui qui lo creet.

f. s'a. (ab, a) 's'unir harmonieusement (avec, à)'

GirBornS 17,17: Mas voill qe·l cors s'acord al chan / E qe la boca rend' apres / Dels bels ditz e dels faitz maiors / Graz e lauzors.

FolqMarsSq 4,29: qui ve cum la neus e·il calors, / so es la blanquesa e·il colors, / s'acordon en lieis, semblans es / c'Amors s'i acort e Merces.

RicTarR 26: Quan dui cor en un' amistat / s'acordon per leial amor, / …

AimBelP 7,39: ill e Merces faran bon' acordansa, / car Merces fai ric dur cor acordar / ab leial cor vencut per sobramar

BertrPogD 1,30: Que malvastatz ab pretz non s'aparia, / Ni s'acordon, per lo mieu escien

PCardV 6,18: Mas ieu quier cort que·s descort ab cruzeza / e que s'acort ab totz fis fais cortes

TezJB 254: La primeirana corda s'entona jos breumens, / Mais la quarta e la quinta, que·l son entreferens, / S'acordon per descort ab leis mult doussamens.

BestAppelChr 125,12: Lo signes a tal natura que, can deu morir, canta tan clar que, si hom li ve denan ab esturmens, el si acordara ab los esturmens

GuilhBarraG 3453: Tant gent se saubon avenir / amdos e tant gent acordar, / perc'ueymais los layssem estar

LegAurT 249,20: e·N Dacias, mon senhor, m'a mandat que ieu ti done molher e que sia riqua e ben acostumada e nobla, en tant que de totas causas s'acorde be am te e·t sia a te obediens

GlossLat2P 71: Acordar, concordo, convenio

g. s'a. (ab, a) 'correspondre (à), être conforme (à)'

PRogN 7,22: Creirai son dig senes plevir? – / Oc ben, ab sol que·l fag s'acort, / e m'atenda totz mos covens

LVVertRn 2:483a: Echo… acorda se a tot aco que hom ditz

QuinqSeptB 17a,7: … la bonauretat que Deus dis en l'avangeli, que s'acorda ab aquesta gracia…

VergCunsD 61b: L'Escriptura apella aquisti tal echo, czo es la vocz que retrun' e respont entre las montagna, cant l'ome crida, que s'acorda a czo qu'el di, ho sia ben ho sia mal.

ForsBéarnOG FG130: … que la carte no se arcorde ab lo registre et que collation deu esser feyte… en caas la carte no se arcordas ab lo registre

1400/01ThesSSpG 14,91: aquesta es en autra part en carta n° ·xxᴠɪɪ· B, e non s'acorda de notari…

h. 'se correspondre, être identique'

FlamG 3352: quar tut ensems egal tiram, / desacordan nos acordam

ReglTrMarshRaz 60,111: E si vols saber en quantes letres se deven acordar les rimes, guarda en qual sillaba se fay l'accent

TrPoétRipMarshRaz 104,111: Rimes croades son can la primera respon a la terça e la seguona a la quarta… / Açi par con aquel cossire, qui es primer, e lo dire, qui es terç, s'acorden e con lo soven ab lo plasen, qui son seguon e quart, s'acorden.

TrPoétRipMarshRaz 104,113: Rimes leonines son can la primera e la quarta s'acorden e les dues del mig

AlbucE 103,15: E son faytz les experient de plum negre, lesquals se acordan que per aquels sian ubertas las fistulas…

LeysAm2A 2102: Pero trop fan plazer major / Can be s'acordon [c.‑à‑d. les vers] entre lor

LeysAmA 2:100,8: Caudatz es aquel rims cant duy verset almens o trei al may s'acordo en la fi

LeysAmG 1:142,26: quar pauzat que la us bordos haia ·i· so e l'autres bordos autre, si que no s'acordo en sonansa, ni en consonansa, ni en leonesmitat, o no son engal de sillabas, ges per so no es que no sian rim

ForsBéarnOG JM99: Item si totz los testimonis no se arcorden en une rason, ren no val lo testimoniadge.

i. ɢʀᴀᴍᴍ. 's'accorder'

ReglTrMarshRaz 57,53–54: … e aquell reys non es mas un, e aquell ve e aqueyl vay no parla mays d'altre, per que·s acorden. E aquestz nombres es appellatz singulars.

ReglTrMarshRaz 58,86: Temps cove a guardar… en axi com qui diu eu prech mi domps que·m do rich ioy, car aquell prech es presenz e aquell do altretal, per que·s acorden

ReglTrMarshRaz 57,57: Atressi ditz hom li rey venon… e axi som moltz, e aycell motz venon… parla de motz, per que·s acordon. E aço es appellat plurals

j. 'décider d'un commun accord, décider après réflexion, se décider à'

BerPalB 1,21: Be m'avi' acordat / qu'al cor vires lo fre, / mas quan vey la beutat / … / totz mon cor se cambia

GirBornS 39,67: Anz mi sui totz acordatz / Que viatz / Torn al mestier dels letratz

Sif/MirBernHarveyPPart 3:1166,6: en una don' ay la mitat / e no·m suy ges ben acordat / si·m val mays d'aval o d'amon

GuirRiqP 65,7: … per que·m suy acordatz, / Pus mas chansos ab precx no uol grazir, / Qu'est breu doble fassa…

FierB 2216: E si n'i a negu a qui siam forfaytz, / per amor dieu s'acort que·ns vuelha perdonar.

JaufreB 7671: Atrasag l'irai mun cor dir, / Que que m'en deja avenir.» / Enaissi s'o a acordat / Can tota la nuit ac pron pensat

NovPapS 105: E pregui vos que li digatz / Qu'eu m'acordaray en breumen / E·ilh mostraray tot mon talen

GestaKarS 1403: E s'acordero essems e tot so que volc la ·ɪ· volc l'autre e acordero·s aisso que ausiretz totz essems que laysseso lo monestier…

PriseDamM 619: Et avia i ben ·ᴄᴄᴄ· Sarrazins que non podian anar mas de genolhs; e·l reys e·l Temples e l'Espitals e·ls barons de la ost si eran acordatz que·ls melhors retenria hom per esclaus

RazoGuilhSDidVidasBS 280,6: En Guilem de Saint Leidier… s'en anet pensan… com el fezes la comtessa preguar a son marit lo vescomte qu'ela lo degues retener per son cavalier; et acordet se qu'el fezes un vers en persona del marit

RazoPonsCapdVidasBS 314,4: E si acorda en son fol cor, qu'el fezes semblan qu'el s'entendes en autra dona

GuilhBarraG 2650: «Acordatz [ms. acortatz] mi soy al punt d'ara, / senhors, que fassa vostre grat.

GuilhBarraG 22: e quant ac dels ans ·xxɪɪɪɪ·, / tug li noble de la siutat / de la Serra son acordat / qu'ab luy aguesson lor cosselh

PriseJérC 39,3–4: Thitus comesset a parlar a l'emperador e dis li: «Senher emperayre, vet te que Pilat s'es acordatz que volontiers te redra la cieutat… »

ÉvNic3T 120c,29: E tug li Juzieus s'acordan cuminalment que trametan en Galileya per vezer si poyran trobar Jhesu Crist.

LegAurT 114,2: En apres desdevenc se que hun abat de una badia fo mortz, ayssi que totz los morgues quant agro ausida la fama de sanh Benesech, que se acordero que lo eligesso en abat.

ÉtDaxLNoirDaxA 507,26: La cort s'es acordade d'Ax, que quent uesin de la uile es clamant au mayre de homi estrang… lo mayre segont le costume de la uile lo deu getar de la uile

MémMartT Ai. Balhars dich e s'aquordet

ForsBéarnOG JM240e: Item cum los bayles et los juratz deus borcx de Bearn fossen en dopte en qual maniere degossen judyar layroos prees en layroici, lo senhor et la cort se arcorda que tot layroo sie judyat.

ForsBéarnOG FG42b: Item deu carnau se arcordara lo senhor et la cort que se nulh se clame de sson besi…

1420LÉtPrGH 24,6a: … et aquellas revas, capages… vendre… juxta la forma et maniera que si acordarien ambe los compradors

k. s'a. de [+ n., + inf.] 'décider d'un commun accord (de), décider après réflexion (de), se décider à'

BerPalB 1a,30: d'una re mi suy acordatz: / cossi que vos en captenhatz, / vos amray, o·us plass' o·us pes

RaimbAurP 212,31: Que ab mon cor me sui ben acordatz / De vos amar sia sens o foldatz

SordB 43,293: Don totz oms si deu acordar, / tan tost com comenz' a regnar, / de far a granz et a petitz / plazer, si vol esser grazitz

AnonBal5ZamBal 3,19: Mais d'una ren me·n son ben acordada: / … / E dirai vos de qe sui acordada: / … / qe·l meu amic m'a longament amada / … / ar li sera m'amor abandonada

CervR 12,40: E vos sabetz be, per vertat, / c'om can fer femn' en bada / de tal fait l'adu volentat / don greu for' acordada.

RazoLanfCigVidasBS 572,8: Aisi commenset l'uns a dir et a jurar qe non rimarria per rien del mon, et l'autre autresi; et anc non se volc neguns acordar de remaner per prec de l'autre…

1376Pans 2:94,28: e nonremens lodic Guido deu oy termini de sant Miquel desus dic, en lo chas que un mes davant non si fos acordat an los bayles de retenir lodic ostal, rendre las claus…

l. s'a. en [+ n., + inf.] 'se décider à'

EspKolsenDicht 26,8: Per que sapchatz / Que mos pensatz / S'es acordatz / En lor malvatz / Faitz retraire

EspKolsenDicht 26,70: Anz s'es fermatz / Et acordatz / En malvestatz / Dir' e faire

LombRiegerTr 8,32: Car lo mirailz e no veser descorda / tan mon acord c'ab pauc vo·l desacorda; / mas can record so qe·l meus noms recorda / en bon acord totz mons pensars s'acorda

m. 'réfléchir'

GirBornS 70,49: E si non fos qu'en als m'acort / Don m'aven a pensar manes, / Anc non foron pieitz escomes / …

AimSarlF 2,25: Mil vetz m'aurai acordat en penssan / cossi·us pregues, pois reten m'en paors

RaimVidF 2,1165: Al revenir estet breumen, / cant ·ɪ· pauc se fon acordatz, / e dis…

UcSCircJS 4,17: Maintas sazos m'o acort e mon cor / Cum ieu la prec, mas enaissi m'ave: / Qan cuia·l cors parlar, la bocha·l te

CroisAlbMa 147,8: «Senher, si lor rens terra, nos em tuit demeg mort; / Si la datz a·n Simo em gueritz e estort. / – Baros», ditz l'Apostolis, «no·us pes, si m'en acort

BarlH 40,1: Comanda que remanga anueg mon maystre Barlam an mi et acordarem nos ensems que respondrem lo matin.

GuilhBarraG 92: Abtant se volgron acordar / qual duy pogran anar veser / la donzela…

n. s'a. a 'consentir à, donner son assentiment à'

FalqRomAG 2,24: q'en breu de temps m'auran li sospir mort / se eu a vos en chambra no·m deport. / Ha! dolza res, vostre cor s'i acort

GuilhTorN 3,42: … / e s'om de l'una di neguna ren d'onranza, / que l'autra s'i acort e que n'ai' alegranza.

OpCath2V 3,72: El rendra e chascun segont las soas obras… a aquelos que son de la contençon, que no se acordan a la veritat mas a la enequitat, ira e endignament e tribulacion e angoisa

GestaKarS 101: Et aysso dich Karles demandec cosselh a papa Leo et al patriarcha et a l'arcevesque Turpi… e totz acorderon se al primier cosselh

LegAurT 306,5: E preguet lo rey que d'aquel aur e d'aquel argen que·l presentava fezes hun mostier ad honor de Dieu, ayssi que·l rey s'i acordet.

StatCaudB 57: … que negun home ni neguna femna no pusca metre vi senes voluntat del bayle e del cosselh e que la mitat del cosselh o plus s'i accorde

o. s'a. de 'consentir à, donner son assentiment à'

MongeMontR 16,30: Dis Deus als vouz: «Si vos sab bon, / sobre vint e cinc anz lor don / – so otrejatz – / que n'aian vint de peigneson, / si·os n'acordaz